تاژک و مژک ساختارهایی موی‌مانند هستند که در سطح برخی سلول‌ها قرار دارند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا حرکت کنند یا مواد را در اطراف خود جابجا کنند. این ساختارها از میکروتوبول‌ها ساخته شده‌اند و توسط غشای سلولی پوشیده شده‌اند. تاژک‌ها معمولاً بلند و تعدادشان کم است، در حالی‌که مژک‌ها کوتاه‌تر و در تعداد زیاد روی سطح سلول قرار دارند.

در انسان، مژک‌ها را می‌توان در سلول‌های پوششی دستگاه تنفسی یافت. آن‌ها به بیرون راندن گردوغبار، باکتری‌ها و مخاط کمک می‌کنند. این مژک‌ها با حرکت‌های هماهنگ و موجی خود، لایه‌ای از مخاط را که ذرات معلق و میکروارگانیسم‌ها را به دام انداخته است، به‌سمت حلق می‌رانند تا از بدن دفع شود. اختلال در عملکرد مژک‌های تنفسی ممکن است منجر به بیماری‌هایی مانند «سندروم کارتاژنر» شود که با عفونت‌های مکرر تنفسی همراه است.

همچنین در سلول‌های لوله فالوپ در دستگاه تناسلی زنان، مژک‌ها با حرکات منظم خود، تخمک آزادشده از تخمدان را به سمت رحم هدایت می‌کنند. اختلال در این مژک‌ها می‌تواند باعث ناباروری یا حاملگی خارج از رحم شود.

تاژک نیز در سلول اسپرم وجود دارد و باعث حرکت آن در دستگاه تولیدمثل می‌شود. تاژک اسپرم نقش حیاتی در باروری دارد، زیرا بدون توانایی حرکت مؤثر، اسپرم قادر به رسیدن به تخمک نخواهد بود. حرکت تاژک اسپرم به‌صورت موجی و انعطاف‌پذیر است و با مصرف ATP توسط پروتئین داینئین انجام می‌شود.

در موجودات تک‌سلولی مانند پارامسیوم (Paramecium)، مژک‌ها برای حرکت و نیز جمع‌آوری غذا استفاده می‌شوند. این مژک‌ها به‌صورت هماهنگ حرکت می‌کنند و باعث پیش‌روی یا تغییر جهت موجود می‌شوند. علاوه‌بر آن، مژک‌ها جریان‌هایی در آب ایجاد می‌کنند که ذرات غذایی را به‌سمت دهانه سلولی (سلول دهانی) هدایت می‌کند.

در پروکاریوت‌ها مانند باکتری‌ها نیز تاژک وجود دارد، ولی ساختار آن‌ها با تاژک‌های یوکاریوتی متفاوت است. تاژک باکتریایی از یک رشته پروتئینی به‌نام فلاژلین تشکیل شده و به‌وسیله چرخش موتور پروتئینی در پایه خود حرکت می‌کند، در حالی‌که تاژک‌های یوکاریوتی بر پایه حرکت خمشی هستند. این تفاوت در نوع حرکت، بیانگر تفاوت بنیادی در ساختار و منشأ تاژک‌های پروکاریوتی و یوکاریوتی است. به‌عنوان مثال، در باکتری E. coli، تاژک به باکتری امکان می‌دهد تا به‌سمت منابع غذایی حرکت کند یا از محیط‌های نامناسب دور شود (پدیده‌ای به‌نام تاکسیس).

الگوی ساختاری مژک‌ها و تاژک‌های یوکاریوتی به صورت ۹+۲ است: ۹ جفت میکروتوبول به‌صورت حلقه‌ای در پیرامون، و ۲ میکروتوبول در مرکز قرار دارند. این آرایش توسط پروتئین‌هایی مانند داینئین و نکسین پایدار شده و حرکت آن‌ها از طریق لغزش و خم‌شدن کنترل می‌شود. ATP  انرژی موردنیاز برای این فرآیند را تأمین می‌کند.

به‌طور کلی، تاژک و مژک برای حرکت سلول‌ها یا جابجایی محیط اطرافشان نقش مهمی دارند و در بسیاری از فرآیندهای زیستی از تولیدمثل و تنفس تا تغذیه، ایمنی و دفع مواد زائد دخالت دارند. همچنین این ساختارها در تنظیم ارتباطات سلولی، دریافت سیگنال‌های محیطی و حتی شکل‌دهی اولیه بافت‌ها در دوران رشد جنینی نقش دارند.

 این تصویر تفاوت‌های ساختاری و عملکردی بین تاژک و مژک را نشان می‌دهد.

 تاژک‌ها: معمولاً بلندتر و تعدادشان کمتر است. در سلول‌های اسپرم انسان، تاژک با حرکت شلاقی خود باعث پیش‌روی سلول می‌شود. در باکتری‌ها، تاژک‌ها ساختاری ساده‌تر دارند و با چرخش مانند پروانه، سلول را به حرکت درمی‌آورند.

مژک‌ها: کوتاه‌تر و در تعداد زیاد روی سطح سلول‌ها قرار دارند. در سلول‌های پوششی دستگاه تنفسی انسان، مژک‌ها با حرکت هماهنگ خود ذرات گردوغبار و میکروب‌ها را به سمت خارج هدایت می‌کنند. در موجودات تک‌سلولی مانند پارامسی، مژک‌ها برای حرکت و جمع‌آوری غذا استفاده می‌شوند.